«Ենի չաղ» օրաթերթ, 22 նոյեմբերի 2008թ.
«Արարատ» ՌԿ-ի մեկնաբանությունը
Իր հեղինակած «Կապույտ գիրք» աշխատությամբ, այսպես կոչված` ցեղասպանության ճանաչման համար քարոզչություն ծավալող Արա Սարաֆյանը թիկունք կանգնեց մշակույթի եւ զբոսաշրջության նախարար Էրթուղրուլ Գյունային, որովհետեւ վերջինը պատրաստակամություն էր հայտնել բացելու Բիթլիսում ավազակաբարո հայ ընտանիքի զավակ, գրող Վիլյամ Սարոյանի տուն-թանգարանը:
Սարաֆյանը նամակով պատրաստակամության առթիվ շնորհակալություն է հայտնել Գյունային: Նամակում Սարաֆյանը հիշեցրել է, որ Սարոյանի նախնիները ծագումով Բիթլիսից են, տուն-թանգարանի գաղափարը կարեւոր նշանակություն ունի սփյուռքահայության համար, ապա եւ ավելացրել է. «Ակնկալում եմ, որ Ձեր նախաձեռնությունը կնպաստի Անատոլիայում հայկական մշակութային ժառանգությանն ու հայերի անատոլիական արմատներին առնչվող հարցերի ավելի ջերմ զգացումով արծարծմանը երկրում»: Նամակում Սարաֆյանը առաջ է քաշում Անատոլիայի հայկական գերեզմանների կողոպտման վարկածը, ապա եւ պահանջում է, որ թանգարանը Սարոյաններին պատկանող տան փոխարեն բացել Բիթլիսի հայկական եկեղեցիներից մեկում:
«Եկեղեցին ավելի նախընտրելի է»
Այդ առումով Սարաֆյանը նշում է. «Տարիներ շարունակ որպես պահեստ օգտագործված եկեղեցին այսօր լքված վիճակում է: Ներկա վիճակով միանգամայն անվայել է շինությունը կոչել Թուրքիայի մշակութային հարստություն: Գուցե մշակույթի նախարարությունը, տալով որեւէ ընկերության հետ պայմանավորվելու հնարավորություն, եկեղեցին կփրկի հետագա ավերումից, եւ դա որպես մշակութային գանձ կվերականգնվի ի հիշատակ Վիլյամ Սարոյանի»:
«Բիթլիսում Սարոյանները ահաբեկչություն են ծավալել»
«Առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներին Բիթլիսում հայ հրոսակախմբերի կոտորածներից տուժածների» միության գործադիր խորհրդի նախագահ Սերդար Թորեհանը բուռն հակազդեցությամբ արձագանքեց՝ Բիթլիսում հայ գրող Վիլյամ Սարոյանի ծնողներին պատկանող տունը թանգարանի վերածելու մասին Էրթուղրուլ Գյունայի հայտարարությանը: Սարոյան ընտանիքի մասին Թորեհանն ասաց. «Վիլյամ Սարոյանի բուն անունն Արամ Կարաօղլանյան է: Նա 1905-ին Բիթլիսից Ամերիկա գաղթած հայ Կարաօղլանյան ընտանիքի անդրանիկ զավակն էր: Նրա գերդաստանը հայտնի է Կարաօղլանյան ազգանունով: Հակառակ պնդումների` այս ընտանիքը ոչ թե արտաքսվել է, այլ տեղահանությունից 10 տարի առաջ, ինքնակամ Բիթլիսից գաղթել է Ամերիկա: Սարոյան ավագի ազգականները, որոնք մնացել էին Բիթլիսում, հայ ավազակախմբերի ու ռուսների կողմից քաղաքի գրավումից առաջ եւ հետո ղեկավարել են հայկական ապստամբությունները: Վիլյամ Սարոյանի ընտանիքը բոլորովին անմեղ չէ, ինչպես վերջին շրջանում թերթերն են գրում: Այդ անձնավորությունն ուներ ամերիկյան քաղաքացիություն, ինչո՞ւ նրա տուն-թանգարանը կառուցել Բիթլիսում, այլ ոչ թե ԱՄՆ-ում, թե՞ փորձ է արվում Վանում եւ Բիթլիսում իրականացնել այն, ինչ իր հուշերում պատմել է հանգուցյալ Ալի Ֆուադ Ջեբեսոյը»: