«Ռոյթերս», 13 մայիսի 2009թ.
Աղբյուրը` Reuters
Աֆեթ Մեհթիևա (Afet Mehtiyeva)
Չորեքշաբթի օրը Թուրքիայի վարչապետ Թայիփ Էրդողանը խոստացավ մահմեդական դաշնակից Ադրբեջանին, որ Անկարան չի բացի Հայաստանի հետ իր սահմանը, մինչև Հայաստանը չդադարեցնի իր ազդեցիկ դերակատարումը Լեռնային Ղարաբաղի անկլավի համար վեճում:
Էրդողանը Բաքու էր այցելել` մեղմելու Թուրքիայի և Հայաստանի միջև տասնամյակներ շարունակվող թշնամանքին վերջ դնելուն ուղղված հաշտեցման քայլերի շուրջ Ադրբեջանի անհանգստությունները: Դրանք խուճապ են առաջացրել Ադրբեջանում, որը ցանկանում է նախ լուծել Լեռնային Ղարաբաղի հարցը` տարածք, որի համար 1990-ականներին պատերազմել է էթնիկ հայ անջատականների դեմ:
Թուրքիան հույս է հայտնել, որ Հայաստանի (որն աջակցում է Լեռնային Ղարաբաղի հայկական վարչակազմին) հետ հարաբերությունները բարելավելու քայլերը չեն վնասի Ադրբեջանի հետ ծրագրած էներգետիկ նախագծերին:
Դրանց թվում է Եվրամիության կողմից հովանավորվող Նաբուկո գազատարի ծրագիրը, որի նպատակը Եվրոպայի կախվածությունը ռուսական գազից կրճատելն է:
«Այստեղ պատճառահետևանքային կապ կա: Ղարաբաղի բռնազավթումը պատճառն է, իսկ սահմանի փակումը` դրա հետևանքը: Մենք անհնար ենք համարում սահմանի բացումը, մինչև չվերացվի բռնազավթումը»,- հայտնել է Էրդողանը` Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի հետ համատեղ ասուլիսի ժամանակ:
Սա Էրդողանի առաջին այցն էր Ադրբեջանի մայրաքաղաք` անցյալ ամիս Անկարայի և Երևանի միջև հարաբերությունները կարգավորելու նպատակով «ճանապարհային քարտեզի» մասին համատեղ հայտարարությունից հետո: Այդ «Ճանապարհային քարտեզի» մաս կարող է կազմել 1993 թվականին փակված սահմանի վերաբացումը:
Անկարան և Երևանը մի քանի ամիս ներգրավված էին բարձր մակարդակի բանակցություններում` այն ժամանակից ի վեր, երբ Թուրքիայի նախագահ Աբդուլա Գյուլն անցյալ տարի դարձավ Հայաստան այցելած առաջին թուրք պաշտոնյան:
Երկարատև վեճ
Ձնհալը երկու հարևանների հարաբերություններում, հարևաններ, որոնց միջև վեճը վերագրվում է Առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներին օսմանյան թուրքերի կողմից հայերի զանգվածային կոտորածներին, կնպաստեր Կովկասում կայունության հաստատմանը: Թուրքերը նշում են, որ սպանվել են նաև մեծ թվով մահմեդականներ և հերքում են ցեղասպանությունը:
Թուրքիան փակել է Հայաստանի հետ սահմանն` ի նշան Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության հարցում Ադրբեջանի հետ համերաշխության: Ադրբեջանը լեզվական և մշակութային կապեր ունի Թուրքիայի հետ և անհանգստանում է, որ սահմանի վերաբացումը կարող է թուլացնել իր դիրքերը Լեռնային Ղարաբաղի խնդրի կարգավորման հարցում:
Էրդողանը հորդորել է այսպես կոչված Մինսկի խմբին, որը ստեղծվել է 1992 թվականին և որի համանախագահներն են Ռուսաստանը, Միացյալ Նահանգներն ու Ֆրանսիան, նոր լիցքեր հաղորդել Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության կարգավորման շուրջ իրենց ջանքերին:
Էրդողանը, որ Բաքու էր այցելել Էներգետիկայի նախարար Թաներ Յիլդիզի և այլ նախարարների ուղեկցությամբ, հայտնել է, որ երկու երկրների պաշտոնյաները քննարկելու են Ադրբեջանից գնվող բնական գազի գինը:
2007 թվականին, Ադրբեջանի Շահ-Դենիզ հանքավայրից սկիզբ առնող գազատարի շահագործումից ի վեր, Թուրքիան տարեկան շուրջ 6 միլիարդ կուբամետր բնական գազ է գնում Կասպիական ավազանից: Այդ գազի որոշ մասը, որ Թուրքիան գնում է զեղչով, հոսում է դեպի Հունաստան: Թուրքիան ցանկանում է ևս 8 միլիարդ կուբամետր գազ ստանալ Ադրբեջանից:
7,9 միլիարդ եվրո արժեցող Նաբուկո նախագծի գործընկերները, որոնց նպատակն է կրճատել Եվրոպայի կախվածությունը ռուսական գազից, ցանկանում են, որ 2013 թվականին, Նաբուկոյի բացվելուց հետո, ադրբեջանական գազը հոսի այդ խողովակով:
Ի վերջո, Նաբուկոն Կասպիական ավազանից և Մերձավոր Արևելքից կփոխադրի շուրջ 30 միլիարդ կուբամետր գազ, որը կբավարարի Եվրոպայի գազի պահանջարկի շուրջ 5 տոկոսը: