«Հուրիյեթ», 7 նոյեմբերի 2008թ.
Աղբյուրը` (Hurriyet)
Բարչին Յինանչ (Barcin Yinanc)

Բարակ Օբամայի` ԱՄՆ նոր նախագահ ընտրվելուց հետո, Թուրքիան և Միացյալ Նահանգները կարող են շրջել իրենց հարաբերությունների ներկա էջը և մտնել համագործակցության նոր ժամանակաշրջան, որ կհիշեցնի Քլինթոնի նախագահության տարիները:

Ընտրություններում Օբամայի հաղթանակն, անկասկած, լավատեսության ալիք է բարձրացրել աշխարհի յուրաքանչյուր անկյունում` երբեմն հասնելով նույնիսկ բերկրանքի: Ժողովրդավարական յուրաքանչյուր հաղթանակ` անկախ թեկնածուից, պետք է որ ցնծությամբ ընդունվեր Ամերիկայից դուրս` խաղաղությանն այդքան վնաս հասցրած` Բուշի ութ տարիների վարչակազմից տուժած լինելով:

Սակայն սխալ կլինի կարծել, թե լավատեսությունը պայմանավորված է միայն հանրապետական վարչակազմից վերջապես ազատվելու ուրախությամբ: Օբամայի արտաքին քաղաքականության տեսլականը ևս նպաստում է աշխարհում տիրող լավատեսությանը, լավատեսություն, որ առնչվում է նաև թուրք-ամերիկյան հարաբերությունների ապագային:

Կա համընդհանուր համոզմունք, թե երկու կողմերի միջև հարաբերություններն ավելի լավ են եղել հանրապետական և ոչ թե` դեմոկրատական վարչակազմերի օրոք: Սակայն աշխարհը փոխվել է, փոխվել են նաև Միացյալ Նահանգներն ու Թուրքիան: Եթե ոչ վաղ անցյալում, Քլինթոնի վարչակազմի օրոք, թուրք-ամերիկյան հարաբերությունները թևակոխել էին իրենց ամենապայծառ ժամանակաշրջաններից մեկն, ապա հանրապետական Բուշի վարչակազմի տարիներին` շատ լուրջ ճգնաժամերի դեմ առան:

Եթե Օբաման կարողանա իրագործել իր տեսլականը, և ակներևաբար, եթե Անկարան կարողանա ըմբռնել այդ տեսլականն ինչպես հարկն է, այդ դեպքում, Օբամայի նախագահության արդեն իսկ առաջին քառորդում այդ հարաբերությունները կարող են հասնել ռազմավարական մակարդակի` հիմնվելով փոխադարձ շահերի և համագործակցության վրա:

Օբամայի արտաքին քաղաքական գերակայություններն աշխարհագրորեն ներառում են տարածքներ, որոնց հարում է Թուրքիան: Բացի այդ, Օբամայի այն տեսլականը, թե ավելի լավ է ներգրավված լինել խնդրի լուծման մեջ, քան լինել ինքը խնդիրը, և կիրառել խաղաղ միջոցներ, և ոչ թե` ուժի գործադրման սպառնալիք, համընկնում է Թուրքիայի սեփական տարածաշրջանային տեսլականին: Անկասկած, նոր վարչակազմն ավելի ուշադիր կլսի Թուրքիայի կարծիքները, քանի որ ստիպված է համագործակցել նրա հետ` աշխարհին առավել սպառնացող գլխացավանքների` Իրանի, Իրաքի, Աֆղանստանի հարցերի և իսրայելա-պաղեստինյան հակամարտության շուրջ փակուղային իրավիճակը հաղթահարելու համար:

Օբաման, անկասկած, ավելի բարեհաճ կլինի Իրաքի քրդերի ձգտումների ու պահանջների նկատմամբ: Սակայն մի վարչակազմ, որ ցանկանում է հնարավորինս շուտ լքել Իրաքը, շուտով կգիտակցի, որ չի կարող իրականացնել իր նպատակն` օտարելով թուրքերին և Իրաքի սունիներին ու շիաներին:

Ակնհայտ է, որ կլինեն խնդիրներ, որոնք դժգոհություն կառաջացնեն Թուրքիայի պահպանողական շրջանակներում: Նոր վարչակազմն ավելի քիչ հանդուրժողականություն կցուցաբերի մարդու իրավունքների ոտնահարումների նկատմամբ` լինեն դրանք խոսքի ազատության դեմ հալածանքներ թե սահմանափակումներ: Փոքրամասնությունների իրավունքներին առնչվող խնդիրները, մասնավորապես հունական համայնքի` Հալկիի ճեմարանը բացելու խնդրանքը, կվերադառնան երկկողմ հարաբերությունների օրակարգ:

Քրդական հարցի առնչությամբ մենք կսկսենք լսել հայտատարություններ, որոնցում կոչ է արվում մարդասիրական ջանքեր գործադրել` տեղի բնակչությանը հաշտեցնելու համար, և ոչ թե դիմել ռազմական միջոցառումների: Այս բոլոր հարցերը սեղանին էին Քլինթոնի նախագահության շրջանում, սակայն չեն խոչընդոտել ռազմավարական գործընկերությունը:

Հակազդող ռեֆլեքսների փոխարեն, Թուրքիան պետք է բաց լինի այս կոչերին, մինչդեռ Օբամայի վարչակազմը պետք է հիշի, որ չափից շատ ճնշումը կարող է բումերանգի էֆեկտ ունենալ: Այն չպետք է մոռանա, որ Թուրքիան ժողովրդավարացման բարեփոխումներ է ստանձնել այն ժամանակ, երբ Միացյալ Նահանգները դա խնդիր չէր համարում, և երբ եվրոպական երկրները շարժվում էին հակառակ ուղղությամբ` սահմանափակելով որոշակի ազատություններ` սեպտեմբերի 11-ի հարձակումներից հետո ահաբեկչության դեմ առավել արդյունավետ պայքարելու համար:

Իսկ ինչ վերաբերում է Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ օսմանցիների ձեռքով հայերի սպանությունները ցեղասպանություն ճանաչելու Օբամայի խոստմանը` խուճապի մատնվելու կարիք չկա: Ֆուտբոլային դիվանագիտությանը հետևած թուրք-հայկական հարաբերությունների մերձեցման գործընթացն առավել կդժվարացնի ԱՄՆ-ում հայկական սփյուռքի` Միացյալ Նահանգների վարչակազմի վրա ճնշում գործադրելու ջանքերը:

Ավելացնենք, որ մի վարչակազմ, որի քաղաքականության հիմքում խնդիրները խաղաղ ճանապարհով կարգավորելն է, չի հանդգնի տորպեդահարել Հայաստանի և Թուրքիայի միջև հաշտեցման գործընթացը` կատարելով այնպիսի քայլ, որի հետևանքով երկխոսությունն անպայմանորեն կտապալվի: