May 27 2008
Հիշատակի օր. Ոչ պարզապես ցեղասպանություն
Տպել այս հոդվածը
«Լոս Անջելես թայմս», 24 ապրիլի, 2008թ.
Աղբյուրը` (Los Angeles Times)
Կարին Հովհաննիսյան (Garin Hovhannisyan)
Ցեղասպանության տարելիցին հիշե’ք, որ թուրքերի իրականացրած հայերի կոտորածը նաև հայրենիք է ոչնչացրել:
Այսօր մենք նշում ենք Հայոց Ցեղասպանության 93-ամյակը: Անշուք թիվ է 93-ը: Այն լավ թիվ է մոռանալու կամ էլ սպառելու համար հին փաստարկները, հին զուգահեռները և Հիտլերից այն հայտնի մեջբերումը, թե` «Ո՞վ է հիմա հիշում հայերին», երբ նա մտորում էր, թե ինչպես իր իրականացրած հոլոքոսթի տակից դուրս գա:
Սակայն այս ոչ ուշագրավ տարելիցին, խնդրում եմ, թույլ տվեք ինձ` կոտորածը վերապրածների ծոռանը և ցեղասպանության ճանաչման համար ջանք չխնայած հային, խոսել ազատորեն, ձերբազատվել սփյուռքի մեր նախընտրած արտահայտություններից ու կոնգրեսի բանաձևերից և հրաժարվել նույնիսկ այն առանձնահատկությունից, որ մերը 20-րդ դարի առաջին ցեղասպանությունն էր:
Եվ իրոք, այս մի քանի րոպեների ընթացքում եկեք մոռանանք «ցեղասպանություն» տերմինը և վերահաշվարկենք հետևանքները մեր ազգային ողբերգության, որը վերապրածների գրեթե մեծ մասն արդեն մահացել է, և որի զոհերը, եթե կենդանի մնային, այժմ արդեն մահացած կլինեին:
Այն ցեղասպանություն կոչելը բավարար չէ: Այդ բառը գուցե կիրառելի, բայց ոչ արդյունավետ փոխարինող է «մարդասպանության» այնպիսի մի հանցագործության բացատրության համար, որն իրականացվել է և պետք է գրանցվի մեկ առ մեկ` 1,5 մլն անգամ: (Զոհերի անունների ամբողջական ցուցակը կլցնի չորս Աստվածաշնչի էջեր): Սակայն ավելին, ինչը «ցեղասպանություն» բառը չի կարող արտահայտել, դա այն իրականությունն է, որ պատմական Հայաստանում կյանքի կորուստն ուղեկցվում էր հայրենիքի կորստով, որը մերն է եղել ավելի քան 3000 տարի:
Հայոց Ցեղասպանությունն, ամենից առաջ, հայրենիքի սպանություն էր: Օսմանյան Թուրքիայի կառավարությունը լուծեց իր կայսրությանը տանջող քրիստոնյա հայերի խնդիրը ոչ թե մեկ սերնդի համար, այլ լուծեց վերջնականապես: Նրա հանցագործությունը միայն մարդկանց սպանելը չէր, դա արտաքսում էր և բռնի տեղահանություն` հայկական քաղաքակրթությունը և նրա բոլոր զավակներին սպանելու նպատակով:
Բռնի տարագիրների շատ երեխաներ օրհնում են իրենց անցյալը: Աքսորված ռուսների կամ ստրկացված աֆրիկացիների որդիներն ու դուստրերը, որոնք ժամանակի ընթացքում ծայր աղքատությունից հարստության են հասել Միացյալ Նահանգներում, կարող են վերադառնալ հին աշխարհ` ամառային արձակուրդներին կամ իրենց կարոտն առնելու համար:
Իսկ ես չեմ կարող իմ նախապապերի հայրենիքը վերդառնալ: Ես չեմ կարող Կարին վերադառնալ, ուր մի փողոցի անկյունում գտնվող տանը, որն այժմ մի թուրք կին է զբաղեցնում, մի ժամանակ ապրել է իմ տատի հայրը: Ոչ էլ` Խարբերդ, ուր իմ պապի հայրը` 1915թ.-ին դեռահաս մի տղա, ականատես է եղել իր ողջ ընտանիքի կոտորածին:
Ծրագրված բռնի տեղահանությունն այժմ թվում է Օսմանյան Թուրքիայի կատարած հանցագործություններից առավել աննշաններից մեկը, սակայն այն ամենամնայունն է և ցույց է տալիս, որ այսօրվա Թուրքիան իր անցյալի հանցակիցն է: Ժամանակակից Թուրքիայի պետությունը մեղավոր չէ 1915թ. սպանությունների համար, սակայն մեղավոր է Կարին քաղաքն ինձանից խլելու համար, որի անունն ու ինքնությունն իմ անունն ու ինքնությունն են:
Սփյուռքի մեր երեխաներին անվանակոչում են քրիստոնյա սրբերի և հայ գրողների անուններով: Սակայն մեզ անվանում են նաև մեր քաղաքների, ավանների, գետերի ու լեռների անուններով` Տարոն, Վան, Սասուն, Անի, Արաքս, Արարատ, որոնք միասին կազմում են կենդանի քարտեզն այն Հայաստան հայրենիքի, որ կորցրել ենք ցեղասպանության հետևանքով: Ես ինքս տեսել եմ Անին` հազար ու մեկ եկեղեցիների առասպելական քաղաքը: Եկեղեցիները` այժմ փլված ու դատարկ, գտնվում են Թուրքիայի հետ ներկայիս Հայաստանի սահմանի մյուս կողմում:
Այսօր 1915թ.-ին սկսված Հայոց Ցեղասպանությունը հիշելու օրն է: Սակայն այն նաև 2008թ.-ի դրությամբ շարունակվող Հայոց Մեծ Հայրենազրկման ճանաչման օրն է:
Անկասկած, ես հպարտ եմ «ցեղասպանություն» բառի բարոյական հաղթանակի համար: Սակայն ներե’ք ինձ, խնդրում եմ, որ անկարող եմ մոռանալ, որ իմ նախնիների տները, եկեղեցիները, դպրոցներն ու ոսկորները դեռևս թաղված են արևելյան Թուրքիայի հողում, որն արևմտյան Հայաստանն է:
Կարին Հովհաննիսյանը Կոլումբիայի համալսարանի շրջանավարտ է և բլոգեր` LuckyFrown.com-ում:
1 մեկնաբանություն
It is encouraging to see that Raffi Hovhannisyan’s son, Garin Hovhannisyan, does not avoid using the word Genocide, when he is referring to the Armenian mass murder in the beginning of the 20th century. Apparently, the son’s pen carries more courage than the father’s pen that wrote the congratulatory letter to Turkish prime minister Erdogan. Or it may be that the son has still not lost the innocent idealism that only the young spirit can possess, an idealism that dissipates with every additional year the father spends in politics.