Jul 14 2008

Լարիսա Սկորիկ. «Որքան գոյություն ունի Ուկրաինան, այնքան գոյություն ունի հայկական համայնքը»:

Տպել այս հոդվածը Տպել այս հոդվածը

«Անալիտիկա» տեղեկատվական-վերլուծական կենտրոն, 7 հուլիսի 2008թ.
Աղբյուրը` (ANALITIKA.at.ua)

Լարիսա Պավելի Սկորիկ. ուկրաինացի ճարտարապետ և հասարակական – քաղաքական գործիչ, Կերպարվեստի և ճարտարապետության ազգային ակադեմիայի պրոֆեսոր

Ուկրաինայի առաջին գումարման խորհրդարանի ժողովրդական պատգամավոր, Ուկրաինայի արվեստների ակադեմիայի թղթակից-անդամ, Կերպարվեստի և ճարտարապետության ազգային ակադեմիայի պրոֆեսոր, Լ. Սկորիկի անհատական ստեղծագործական արվեստանոցի ղեկավար

Ուկրաինայի Գերագույն Ռադայի (ԳՌ) մշակույթի և հոգևոր վերածննդի ենթահանձնաժողովի նախագահ

Լ. Սկորիկի նախագծերից է Կիևի Վասիլի Մեծի տաճարը:

-Ինչպե՞ս եք Դուք գնահատում Ուկրաինայի հայկական համայնքի պատմական դերը:

-Ինձ թվում է` որքան գոյություն ունի Ուկրաինան, այնքան գոյություն ունի հայկական համայնքը:

Ես ծնունդով Լվովից եմ, հինգերորդ սերնդի ուկրաինացիներից: Դեռ մանկությունից Լվովում իմ ամենասիրելի վայրը հայկական թաղամասն էր: Ե’վ հայկական եկեղեցին, և’ հայկական եկեղեցու բակը: Երբ հյուրեր էին գալիս, ես առաջին հերթին նրանց տանում էի եկեղեցին տեսնելու: Լվովում գեղեցիկ վայրեր շատ կան, բայց դա ինձ համար ամենագեղեցիկն է: Ի դեպ, հետագայում Կամենեց-Պոդոլսկում ես տեսա գրեթե նույնպիսի հայկական թաղամաս, որտեղ զգացվում է նույն վարպետի ոճը:

Ինչպե՞ս կարելի է գնահատել հայկական համայնքի դերը: Կարծում եմ` այն կարելի է համարել ուկրաինական «ես»-ի մի մասը: Մեր գրականագետների վեհաժողովը այսպիսի նշանաբան ունի. «Ինչ ծնվել է այս երկնքի տակ, պատկանում է այս հողին»: Միաժամանակ պատկանում է իր պատմական հայրենիքին, բայց նաև այս հողինն է` բառիս լավագույն իմաստով: Այսինքն՝ հարստացնում է այս հողը:

-Ուկրաինայում բազմամշակութային միջավայրի զարգացման ի՞նչ հեռանկար կա:

-Եթե Ուկրաինայում զարգացման հեռանկար ընդհանրապես կա, ապա այն անպայման կապված է բազմամշակութային միջավայրի զարգացման հեռանկարի հետ: Ներփակ մշակութային միջավայր ես չեմ ընդունում: Այն չի եղել, չկա և չի կարող լինել: Այլապես մշակութային նման միջավայրը վերածվում է գավառականի: Իսկ բազմամշակութային միջավայրում այն ունի իսկական մշակույթի վերաճելու հնարավորություն:

Ուկրաինացիների համար, ովքեր ուզում են, որ իրենց պետությունը վերջապես կայանա, և ովքեր, այնուամենայնիվ, հույս ունեն, որ դա տեղի կունենա, հավաստի տեղեկատվությունն անհրաժեշտ է: Ամեն ինչի հիմքում մշակույթն է: Իսկ ավելի խորքում` ճշմարտությունն է՝ վճռորոշ նշանակությամբ: Հասկանալի է, որ պատմությունը կարելի է հազար անգամ նորից գրել, յուրաքանչյուրը կարող է իր ցանկությունն ունենալ, բայց ամենագլխավորն այդ ամենը այնպես գրելն է, որ նրանք, ովքեր հետո կարդալու են, կարողանան եզրակացնել, որ Բարձրյալը տարբեր ժողովուրդներ է ստեղծել, որպեսզի նրանք հոգով փոխհարստացնեն միմյանց, ոչ թե առանձնանան:

-Ի՞նչ կարծիքի եք անգամ դպրոցներում Ուկրաինայի տարածքում վաղուց ապրող ժողովրդի պատմության համառոտ ուսուցման մասին: Օրինակ՝ միջնակարգ դպրոցի դասագրքերում Հարավային Կովկասի յուրաքանչյուր ազգության մասին ընդամենը մեկական նյութ է հատկացված:

-Այդ համառոտությունը հասարակությանը լուսավորելու հարցի նկատմամբ որոշ չինովնիկների գավառական վերաբերմունքի ևս մեկ օրինակ է, այն հասարակության, որն ուզում է գնալ եվրոպական ուղիով, որն ուզում է մտնել համաշխարհային մշակույթի, համաշխարհային ընկերակցության մեջ: Ցավոք, պետք է հավաստեմ, որ այն ժամանակ, երբ ես դեռ սովորում էի դպրոցում, պատմության քրիստոմատիայում ավելի շատ տեղեկություններ կային բազմամշակութային այն շերտի մասին, որին պատկանում էր Ուկրաինայի Հանրապետությունը: Հիշում եմ` Իսահակյանի մասին իմացա այն ժամանակ, երբ կար այլ հանրապետությունների մեզ հասակակից երեխաների հետ նամակագրության ավանդույթը: Ես հիանալի տպավորություններ ունեի հայ բանաստեղծների ստեղծագործություններից, որոնք մենք ուսումնասիրում էինք ութերորդ դասարանում, որակյալ թարգմանությունների շնորհիվ: Այդ պատճառով հայկական մշակույթը մենք գիտեինք:

Ներկայիս գավառական վերաբերմունքը այն ժողովուրդների ճակատագրի նկատմամբ, որոնք անգնահատելի ներդրում ունեն ուկրաինական մշակույթի մեջ, չի դիմանում ոչ մի քննադատության: Այն, ինչ հիմա տեղի է ունենում պատմության և մասնավորապես Ուկրաինայի պատմության դասավանդման հարցում, ես համարում եմ շատ բացասական երևույթ: Չկան տեղեկություններ Ուկրաինայում ապրող ժողովուրդների մասին, նրանց մշակույթի ու պատմության մասին գրեթե ոչինչ չի ասվում: Այդ բոլորի պատճառը անհասկացողությունն է, թե ինչպես պետք է ապրել, ինչպես պետք է զարգացնել սեփական երկիրը:

– Ըստ Ձեզ` ընդհանուր պատմության քարոզչությունը ինչպե՞ս կարող է նպաստել Ուկրաինայում ազգային գաղափարախոսության ձևավորմանը:

-Այն ժամանակ, երբ լսում էի «Ուկաինան ուկրաինացիների համար» կարգախոսը, ասում էի` Աստված չանի, եթե Ուկրաինան մնա միայն ուկրաինացիներին, ես առաջինը այդպիսի երկրից կհեռանամ: Ես կարծում եմ, որ միազգայնականությունը չափազանց վտանգավոր է: Մենք անվերջ ջղաձգորեն ազգային գաղափարախոսություն ենք փնտրում, իսկ փնտրել պետք չէ, այն միշտ եղել է, կա և տեսանելի է յուրաքանչյուր ժողովրդի: Այդ գաղափարախոսությունը բազմազգ մշակույթի, գիտության, տնտեսության զարգացումն է:

-Հայ-ուկրաինական ընդհանուր պատմության ո՞ր էջերը կառանձնացնեիք:

-Ես կառանձնացնեի այն, որ քրիստոնեությունը մեր ժողովուրդն ընդունել է հայերի միջոցով: Տեսության և մեկնությունների տարբերություն կարող է լինել, բայց քրիստոնեությունը մեզ է հասել հենց Հայաստանի միջոցով: Իսկ դա արդեն վկայում է Ուկրաինայի` համաշխարհային քաղաքակրթություն մուտք գործելու մասին:

Կարևոր նշանակություն ունի նաև հայերի ներդրումը Ուկրաինայի ճարտարապետության մեջ: Հայ վարպետները կառուցել են եկեղեցիներ, ամրոցներ, ամբողջ թաղամասեր, ինչպես, օրինակ, Կամենեց-Պոդոլսկում: Հարավային և Արևմտյան Ուկրաինայում զգացվում է տիպիկ հայկական շինարարական մշակույթի անկասկած հզոր ճարտարապետական ազդեցությունը: Չէ՞ որ Հայաստանը քարի արտակարգ մշակույթի երկիր է, ինչը, ըստ իս, ոչ մեկին այնքան բնորոշ չէ, որքան հայերին, և քարի այդ մշակույթն իր դրական հետքն է թողել ամենուր: Օրինակ, Թեոդոսիայի հայկական տաճարը, Այվազովսկու շիրիմը անզուգական տպավորություն են պարգևում:

Կարծիք կա, որ իսրայելցիները գրքի ժողովուրդ են, բայց ես կարծում եմ, որ գրքի ժողովուրդը հայերն են:

Գրքի այդպիսի պաշտամունք, բանահյուսության պաշտամունք, որ ունեն հայերը` դաս է բոլորին: Ես անգամ գրքեր եմ տեսել հայ քահանայության ձեռքին, ովքեր սարսափելի հալածանքների էին ենթարկվում այն ժամանակ, երբ հալածվում էր նաև ուկրաինական եկեղեցին: Ես տեսել եմ, թե ինչպես էին այդ գրքերը պահպանվում: Հայկական ընտանիքում գիրքը գնահատվել է: Մենք գիտենք, որ հայերը զոհել են իրենց կյանքը, որպեսզի փրկեն գիրքը, որն արտագրում էին ընտանիքներով: Խոսքի, հատկապես գրավոր խոսքի հանդեպ վերաբերմունքի թեման շատ բան է սովորեցրել ինձ:

Մեր ընդհանուր պատմությունից ես հատկապես կնշեի արվեստի ամբողջ շերտը` ներառյալ երաժշտությունը, կինեմատոգրաֆիան, գրաֆիկան, քանդակագործությունը, բայց առաջին հերթին` գեղանկարչությունը, հատկապես՝ հայկական արվեստի ժամանակակից գեղանկարչությունը: Կարելի է նշել հայ-ուկրաինական պատմության բազմաթիվ էջեր, դրանք բոլորն առնչվում են հայկական ծագում ունեցող մարդկանց, անհատների հետ, ովքեր արարել ու արարում են Ուկրաինայում:

-Հայկական ծագմամբ նշանավոր ուկրաինացիներից ու՞մ կընդգրկեիք առաջին տասնյակի մեջ:

-Այն հայերի մեջ, որոնց ես համարում եմ նշանավոր, ովքեր ինձ համար առավել թանկ են իրենց հոգեկերտվածքով, իրենց ստեղծագործությամբ` անկասկած հիանալի գեղանկարիչ Այվազովսկուն: Ես չգիտեմ, մենք ինչ կանեինք կինեմատոգրաֆում, դուրս կգար արդյոք այն ժամանակվա կինեմատոգրաֆն այդպիսի ասպարեզ, եթե չլիներ Սերգեյ Փարաջանովը: Նա բոլոր սահմաններից դուրս է: Ո՞վ կարող էր ուկրաինական, ընդ որում` բուն կարպատյան թեմատիկան այդպես էկրանավորել: Հետագա տարիներն անցնում էին դրա ազդեցությամբ: Ես տեսել եմ «Նռան հյութը» 1 կինոնկարի սկզբնական տարբերակը, իսկ երբ տեսա կրճատված տարբերակը, դա ինձ շատ տխրեցրեց, բայց, միևնույն է, այդ կինոնկարը ոչ պակաս հանճարեղ է: Տվեք ինձ այն ժամանակվա ուկրաինացի մի ռեժիսորի անուն, որը կկարողանար այնպես ներթափանցել ուկրաինացու էության մեջ, ինչպես դա արեց Սերգեյ Փարաջանովը: Նրա օրինակը ցույց է տալիս, որ հանճարեղ մարդը ամեն ինչում է անսահման տաղանդավոր: Նրա անհատականության գեղագիտական աճը վիթխարի է: Այդ անձնավորությունը մարդկանց հիշողության մեջ կապրի բազում հազարամյակներ:

Ժամանակակից կինեմատոգրաֆում մենք ունենք Ռոման Բալայան: Նա, անկասկած, տաղանդավոր ռեժիսոր է, նրան հաճախ անվանում են կուլտային ռեժիսոր: Նկարիչներից, օրինակ, Դնեպրոպետրովսկում ապրող Հենրիկ Տիգրանյանն ու իր կինը, նրանք երկուսն էլ նկարիչներ են: Լվովում նույպես կան մի քանի տաղանդավոր հայ նկարիչներ:

-Արդյոք համապատասխանո՞ւմ է հայ-ուկրաինական հարաբերությունների ներկայիս մակարդակը մեր ժողովուրդների հազարամյա ընդհանուր պատմությանը: Ինչպե՞ս եք գնահատում հայ-ուկրաինական հարաբերությունների զարգացման հեռանկարը:

-Ես միշտ ուզում եմ այդ հեռանկարը դրական գնահատել: Բայց այժմյան հարաբերությունների մակարդակը բավարար չէ շատ առումներով: Եվ դրանց բարելավման առաջին քայլերը պետք է անի ուկրաինական կողմը: Որովհետև հայերը միշտ պատրաստ են փոխադարձ կապերի, փոխըմբռնման և լիարյուն ապրելու այն մշակույթում, որն իրենք ընդունել են, այն երկրի մշակույթում, որը նրանց համար դարձել է երկրորդ տուն: Այդ հարցը պետության քաղաքականության ոլորտում է, որը պետք է լինի մարդկային հարաբերությունների մակարդակի:

-Ի՞նչ կցանկանայիք մաղթել Ուկրաինայի հայ համայնքին:

-Ամենահիանալին արդեն այն է, որ դուք կաք: Մաղթում եմ, որ ձեզ ավելի շատ օժանդակեն, որպեսզի դուք կարողանաք հաջողությամբ շարունակել ձեր այնքան անհրաժեշտ հրատարակչական և հասարակական գործունեությունը: Որպեսզի Ուկրաինան կարողանա միանալ մեր ժողովուրդների մշակույթների մերձեցման ընդհանուր գործին:

Զրուցեց Մարատ Հակոբյանը:

—————

  1. Պետք է լինի «Նռան գույնը» («Արարատ» ՌԿ-ի կողմից):

Comments Off on Լարիսա Սկորիկ. «Որքան գոյություն ունի Ուկրաինան, այնքան գոյություն ունի հայկական համայնքը»:

Այս էջում չկա մեկնաբանություններ