«Յենի Մուսավաթ», 8 հունիսի 2008թ.
Աղբյուրը` (Yeni Musavat)

Ռուսերեն տարբերակը

Թուրքիայից եկող քուրդ ընտանիքները գնում են տեղացիների տները

Բազմիցս տեղեկացրել ենք Նախիջևանում ՔԲԿ-ի (Քրդական բանվորական կուսակցություն) աջակիցների գործունեության, այս ինքնավար հանրապետության համալսարաններում նրանց ինքնակառավարման, Քուրդիստանի չճանաչված պետության խորհրդանիշների և դրոշների տարածման, տեղացիների վրա բռնանալու ու նրանց վտարելու և առևտրի կետերը ՔԲԿ-ի համակիրներին հանձնելու մասին: Մյուս թերթերը նույնպես ահազանգել են այս խնդրի կապակցությամբ: Իրավիճակը ծայր աստիճան սրվել է: Ադրբեջանի մի շարք պաշտոնյաներ սկսել են խոսել այն մասին, որ ՔԲԿ-ն սպառնալիք է երկրի համար: Արտգործնախարարության մամուլի քարտուղար Խազար Իբրահիմն անցած շաբաթ նման հայտարարությամբ հանդես եկավ:

Քրդերի ներհոսքը Թուրքիայից շարունակվում է

Չնայած հայտարարություններին և լրատվամիջոցների ահազանգին` պաշտոնական մակարդակով ոչ մի լուրջ քայլ չի կատարվել: Ուստի քրդերի հոսքը Թուրքիայից Նախիջևան սաստկացել է: Ըստ մեր խմբագրության` Նախիջևանից ստացած տեղեկության` շրջկենտրոններում մինչ օրս նկատվում էին քրդերի բնակեցման դեպքեր: Այդ գործընթացը գյուղերում մեծ թափ է ստացել վերջերս: Թուրքիայի քաղաքացիություն ունեցող անձանց ընտանիքները հաստատվում են Նախիջևանի այն գյուղերում, որոնք ամայացել են տնտեսական հիմնախնդիրների պատճառով: «Նրանք գալիս են գյուղեր և փնտրում կողպված տների տերերին: Սեփականատերերի մեծ մասը տեղափոխվել է Բաքու կամ Թուրքիա: Տեղական իշխանությունները միջնորդում են, որպեսզի Բաքու տեղափոխված տեղացիները հանդիպեն Թուրքիայի քաղաքացիներին: Տանտերերին Բաքվից կանչում են Նախիջևան, և Թուրքիայի քաղաքացիները նրանց վճարում են 10-ից 12 հազար դոլար` սեփականությունը գնելու համար: Տեղացիները, որոնք Բաքու են տեղափոխվել երկար տարիներ առաջ, երջանիկ են, որ այդպիսի գումար են ստանում իրենց լքված տների վաճառքից: Նրանք Բաքվում են ապրում և կարծում են, որ կարիք չկա գյուղում սեփականություն ունենալ»:

Հետաքրքիր է, որ Նախիջևանի գյուղերում տներ ձեռք բերող Թուրքիայի քաղաքացիներն ասում են, թե իրենք թուրքեր են: Տեղացիները, սակայն, որևէ կասկած չունեն, որ նորեկները քրդեր են:

Նախիջևանն աչքից հեռու, սրտից դուրս

Ազգային անվտանգության նախկին պաշտոնյան, որը զրուցեց մեզ հետ այս խնդրի մասին (գաղտնի մնալու պայմանով), ասաց, որ Նախիջևանում տեղի ունեցող գործընթացները կարող են Ադրբեջանի համար ապագայում մեծ հիմնախնդիրների պատճառ դառնալ: Նա կարծում է, որ պետք էր այդ գործընթացները կանխել սկզբնական փուլում:

«Նախիջևանում լարվածության պատճառը ինքնավար մարզի հետ ցամաքային սահմանների բացակայությունն է, և այն որ Ադրբեջանի հանրությունն ու լրատվամիջոցներն անկարող են ազդել այս խնդրի վրա: Երկրորդ պատճառն այն է, որ ազգային անվտանգության նախարարության Նախիջևանի մասնաճյուղը, որը պարտավոր է տեղեկություններ տրամադրել տեղի ունեցող գործընթացների մասին, կամ տեղեկություններ չի տրամադրում, կամ տրամադրած տեղեկությունները ոչ մի ազդեցություն չեն ունենում: Չկան Նախիջևանի տեղական իշխանությունների վրա համապատասխան ներգործության լծակներ: Եվ դա այն պատճառով, որ Նախիջևանի իշխանություններն ունեն հատուկ կարգավիճակ: Ադրբեջանում պետական ոչ մի կառույց, բացի նախագահից, չի կարող ազդել Նախիջևանի իշխանությունների վրա: Պետական պատկան մարմինները չեն կարող օգտագործել իրենց ստացած տեղեկությունները: Այն փաստը, որ նրանք անկարող են ազդել իրավիճակի վրա, ապագայում կարող է Նախիջևանում մեծ հիմնախնդիրների պատճառ դառնալ: Քրդական ծագում ունեցող Թուրքիայի քաղաքացիների` Նախիջևանի գյուղերում բնակեցման ծավալների աճը կարող է ապագայում լուրջ խնդիրներ առաջացնել նաև տեղի բնակիչների համար: Մի շարք փորձագետներ զգուշացրել են, որ եթե վերոնշյալ բնակեցումը չկանխվի, ապա կարող է ապագայում Ադրբեջանից Նախիջևանի անջատման հարց առաջանալ: Եթե այսպես շարունակվի, դա կարող է տեղի ունենալ մի քանի տարի հետո: Ապագայում դա կհանգեցինի ավելի մեծ տարածքների կորստի: Կասկած չկա, որ Թուրքիայի հանդեպ ոչ բարիացկամ երկրները լրջորեն շահագրգռված են Թուրքիայի և Ադրբեջանի սահմանին թեժ գոտի ստեղծելու հարցում: Ակնհայտ է նաև, որ եթե Նախիջևան տեղափոխվող գաղթականները բարձրացնեն քաղաքական և այլ պահանջներ, աջակցություն կստանան Հայաստանից, որը Նախիջևանի հետ ցամաքային սահման ունի»:

Մեր զրուցակիցը շեշտեց, որ Նախիջևանի բնակչությունը, որ միշտ աչքի է ընկել իր պայքարի ոգով, այժմ կորցրել է այդ ոգին: «Տնտեսական խնդիրները և քաղաքական անտանելի իրավիճակը ստիպել են տեղի բնակչությանը հեռանալ Նախիջևանից: Գաղտնիք չէ, որ Նախիջևանում դատարկ գյուղեր կան: Մարդիկ տեղափոխվել են Բաքու կամ Թուրքիա»:

Էքսկլավն (exclave) անմատչելի է լրատվամիջոցների համար

Ազգային անվտանգության նախարարության պաշտոնյան հիշեցրեց, որ Բաքվից Նախիջևան անհնար է թղթակից ուղարկել: Սա լուրջ մարտահրավեր է ու չի ծառայում Ադրբեջանի շահերին: «Ծագումով Նախիջևանից ընդդիմադիր քաղաքական գործիչները չեն կարող ինքնավար մարզ այցելել: Նախիջևանի տեղական իշխանությունների այսօրինակ վարքը և այն փաստը, որ արտաքին վտանգավոր ուժերը պարարտ հող են գտել այնտեղ, Ադրբեջանին ողբերգության առաջ կկանգնեցնեն: Նախիջևանը բնակեցված է օտարներով, որոնք չեն սիրում թուրքերին և Թուրքիան, իսկ երբ հայերի հետ պատերազմ սկսվի, նրանք չեն պաշտպանի Նախիջևանը: Նրանք կամ կհեռանան Նախիջևանից, կամ կպաշտպանեն հայերին: Դա կհանգեցնի Նախիջևանի կորստին: Նախիջևանում տեղի ունեցող գործընթացները այնպիսի հետևանքներ կարող են ունենալ, որ մարդ սարսափում է անգամ մտածել այդ մասին: Ադրբեջանի և Նախիջևանի միջև անդունդ է առաջացել: Այն փաստը, որ Նախիջևան են բերվում Ադրբեջանի շահերը չպաշտպանող օտարներ, նշանակում է, որ Նախիջևանում առկա է դանդաղ գործողության ռումբ»:

Մեր զրուցակիցն ասում է, որ այս ողբերգությունից կարելի է խուսափել: «Անվտանգության ծառայությունները պետք է համադրեն Նախիջևան ներգաղթող օտարերկրացիների մասին ունեցած իրենց և լրատվամիջոցների հրապարակած տեղեկությունները և դրանց մասին զեկուցեն նախագահին: Նրանք պետք է նաև ձեռնարկեն լուրջ միջոցներ: Եթե քայլեր կատարվեն նախագահի աջակցությամբ, Նախիջևանում վերոնշյալ երևույթները մի քանի օրում կչեզոքացվեն: Հիմնախնդիրը վերացնելը դյուրին է: Ընդամենն անհրաժեշտ է վճռականություն և կամք»:

ГОЛОС АРМЕНИИ
Вторник, 15 июля 2008

Села в Нахиджеване продаются

Мы неоднократно сообщали о деятельности в Нахиджеване сторонников Курдской рабочей партии (КРП), их самоуправлении в университетах этой автономной республики, использовании и распространении знамен и символов непризнанного государства Курдистан, давлении на местное население, его вытеснении и передаче торговых точек сторонникам КРП. Другие газеты также свидетельствовали о вышеуказанных фактах. Ситуация до крайности обострена. Ряд должностных лиц Азербайджана отмечают опасность КРП для страны. С подобным заявлением на прошлой неделе выступил пресс-секретарь МИД Хазар Ибрагим.

Приток курдов из Турции продолжается

Несмотря на заявления и сигналы СМИ, какие-либо шаги на официальном уровне не предпринимаются. В результате приток курдов из Турции в Нахиджеван усилился. По сведениям редакции, в райцентрах наблюдаются случаи переселения курдов. Этот процесс в селах носит в последнее время интенсивный характер.

ИМЕЮЩИЕ ТУРЕЦКОЕ ГРАЖДАНСТВО СЕМЬИ обосновываются в тех селах Нахиджевана, которые опустели по экономическим причинам. “Они приезжают и разыскивают хозяев заколоченных домов. Большая часть собственников переселилась в Баку или Турцию. Местные власти содействуют встречам уехавших с гражданами Турции, разыскивают хозяев в Баку, сводят с покупателями, и те выплачивают 10-12 тысяч долларов за собственность. Уехавшие много лет назад в Баку нахиджеванцы счастливы получить такие суммы за покинутое жилье, в котором они не нуждаются”.

Любопытно, что покупатели уверяют, будто они турки, но нет сомнений в том, что переселенцы – курды.

Пожелавший остаться неизвестным бывший сотрудник национальной безопасности в беседе с нами заметил, что процессы, происходящие в Нахиджеване, могут обернуться в будущем для Азербайджана серьезными проблемами. Он считает, что их надо пресечь на начальной стадии.

“ПРИЧИНА НАПРЯЖЕННОСТИ В НАХИДЖЕВАНЕ – отсутствие сухопутных границ и то, что азербайджанское общество и СМИ никак не могут воздействовать на этот вопрос. Второе: нахиджеванская структура нацбезопасности либо не предоставляет сведений о происходящих здесь процессах, либо эти сведения не оказывают какого-либо влияния. Нет соответствующих рычагов влияния на местные власти Нахиджевана. И это потому, что они обладают особым статусом. Ни одна государственная структура в Азербайджане, кроме президента, не может воздействовать на власти Нахиджевана. И это может привести к серьезным последствиям.

Рост курдского населения с турецким гражданством может создать проблемы для местных жителей. Эксперты предупреждают, что это может привести к отделению Нахиджевана от Азербайджана и, если все будет так продолжаться, оно произойдет через несколько лет, а в будущем приведет к потере больших территорий. Нет сомнения, что недоброжелательно настроенные к Турции страны заинтересованы в создании на границе “горячей точки” между Турцией и Азербайджаном. Очевидно, что, если переселившиеся в Нахиджеван выдвинут политические и иные требования, они получат поддержку от Армении, имеющей сухопутную границу с Нахиджеваном”.

Наш собеседник подчеркнул, что население Нахиджевана, всегда отличавшееся бойцовским духом, ныне растеряло это качество: “Этнические вопросы и невыносимая политическая ситуация вынудили местное население покинуть Нахиджеван, в котором теперь много опустевших сел”.

Ситуация недоступна для СМИ

Собеседник напомнил, что из Баку в Нахиджеван невозможно направить корреспондента. Это никак не служит интересам Азербайджана. Оппозиционные деятели родом из Нахиджевана не могут посетить автономию из-за препятствий местных властей, чьи действия создают питательную среду для внешних опасных сил, стремящихся подвести Азербайджан к трагедии.

НАХИДЖЕВАН ЗАСЕЛЕН ЧУЖИМИ, которые не любят турок и Турцию, и, когда начнется война с армянами, они не защитят Нахиджеван. Они либо покинут его, либо поддержат армян. Это приведет к потере Нахиджевана. Даже страшно подумать, к чему могут привести процессы, происходящие в Нахиджеване. Между Азербайджаном и Нахиджеваном возникла пропасть, факт заселения области чужими свидетельствует о заложенной там бомбе замедленного действия.

Службы безопасности должны сопоставить имеющуюся информацию с сообщениями СМИ и доложить обо всем этом президенту. Надо предпринять серьезные шаги. При содействии президента можно за несколько дней нейтрализовать эти опасные процессы. Нужны только решительность и воля.

“Ени Мусават”, 8 июня.
Обзор зарубежной прессы подготовлен
центром стратегических исследований “Арарат”