«Ֆրանս Պրես», 26 հոկտեմբերի 2008թ.
Սղբյուրը՝ (Agence France Presse)
Միշել Մենվիլ (Michael Mainville)

Հին ասացվածք կա. «Եթե դիրքդ լավն է, դուռդ թակող երկրպագուներ շատ կլինեն»: Կարծես թե ասված է համաշխարհային անշարժ գույքի մաս կազմող Հարավային Կովկասի մասին:

Սեպի նման խրված Ռուսաստանի, Թուրքիայի և Իրանի միջև` արևմուտքի շուկաները արևելքի էներգակիրների աղբյուրներից բաժանող մի լեռնային, դժվարանցանելի հողակտորի վրա գտնվող Հարավային Կովկասի հանրապետությունները ռուս-վրացական պատերազմին հաջորդած ժամանակահատվածում հյուրընկալեցին խիստ կարևոր անձանց (VIP) մի ամբողջ շարք:

Վերջին ամիսներին Ֆրանսիայի, Գերմանիայի, Ռուսաստանի և Թուրքիայի ղեկավարները, ինչպես նաև ԱՄՆ փոխնախագահ Դիք Չեյնին այցելեցին Հայաստան, Ադրբեջան կամ Վրաստան` խթանելով տարածաշրջանում ազդեցություն ձեռք բերելու իրենց երկրների ջանքերը:

Վերլուծաբանների կարծիքով` այցելուների այս առատ հոսքն արտացոլում է տարածաշրջանի յուրահատուկ ռազմավարական դիրքը:

«Իր ողջ պատմության ընթացքում Կովկասը եղել է պայթյունավտանգ տարածաշրջան, ուր հատվում են արևելքն ու արևմուտքը»,- ասում է Թբիլիսիի «Ժողովրդավարության զարգացման հիմնադրամ»-ի վերլուծաբան Շալվա Լազարիշվիլին:

Վեր խոյացող լեռնագագաթների և հինավուրց փլատակների հանգրվան Կովկասը երկար ժամանակ եղել է օտար կայսրությունների տիրապետության տակ՝ պարսիկներից հետո օսմաններ, հետո ռուսներ:

Երբ 1991թ. Խորհրդային Միության փլուզումից հետո տարածաշրջանի երեք երկրներն անկախություն ձեռք բերեցին, Միացյալ Նահանգները երևան եկավ որպես նոր դերակատար այդ թատերաբեմում:

Լինի՛ դա Հայաստանին ցուցաբերվող շոշափելի արտաքին օգնության, թե՛ Ադրբեջանի նոր էներգետիկ նախաձեռնություններին աջակցելու, կամ թե՛ Վրաստանի արևմտամետ ղեկավար Միխայիլ Սահակաշվիլիին սատարելու եղանակով՝ մեկ բան պարզ է, որ Վաշինգտոնը վերջին տարիներին զգալիորեն ներխուժել է կովկասյան տարածաշրջան:

Միացյալ Նահանգները ներգրավվել է նաև Կովկասի անվտանգության հարցերում` ֆինանսավորելով զանազան ծրագրեր, այդ թվում՝ սարքավորումների արդիականացում Ադրբեջանում և զինվորականների ու անվտանգության ոլորտի այլ աշխատակիցների վերապատրաստում Վրաստանում:

Սակայն, որպես տարածաշրջանում նոր ուժ` ԱՄՆ-ի ձեռքբերումները, վերլուծաբանների կարծիքով, փխրուն են, իսկ պատերազմը Վրաստանում ցույց տվեց, որ Ռուսաստանը շարունակում է մնալ այն ուժը, որի հետ հարկավոր է հաշվի նստել:

«Ռուսաստանի ներկայությունը Կովկասում 200 տարվա պատմություն ունի, այն բոլորից լավ գիտի, թե ինչպես է պետք գործել այնտեղ»,- ասել է Մոսկվայի «Քաղաքական տեխնոլոգիաների կենտրոն»-ի տնօրեն Սերգեյ Միխեևը: «Մշակութային և պատմական համատեքստը չափազանց կարևոր է, իսկ Հյուսիսային Կովկասը պատկանում է Ռուսաստանին: Այս բոլոր գործոնները վերջինիս դարձնում են ուժեղ դերակատար»,- նշել է նա:

Օգոստոսի 8-ին Ռուսաստանը զորքեր ուղարկեց Վրաստան՝ կասեցնելու Մոսկվայի հովանավորյալ, ապստամբ Հարավային Օսիան զենքի ուժով ետ վերցնելու վրացիների փորձը: Ռուսական զորքերը գրավեցին երկրի որոշ մեծ հատվածներ, բայց հետո ետ քաշվեցին դեպի Հարավային Օսիա և Աբխազիա` մեկ այլ ապստամբ շրջան:

Հակամարտությունից հետո Ռուսաստանը ճանաչեց Հարավային Օսիան և Աբխազիան որպես անկախ պետություններ` արժանանալով միջազգային հանրության խիստ քննադատությանը:

Ըստ վերլուծաբանների` հակամարտությունն ամրապնդեց Ռուսաստանի դիրքերը: Նախատեսելով Աբխազիայում և Հարավային Օսիայում տեղակայել 7 600-հոգանոց զորք` Ռուսաստանը գրավում է կարևորագույն ռազմական դիրք Կովկասյան լեռներից դեպի հարավ: Սակայն առավել կարևորը թերևս այն է, որ Մոսկվան հասկացրել է բոլորին, որ տարածաշրջանում իր ազդեցությունը պահպանելու համար պատրաստ է դիմել վճռական, հնարավոր է նաև` վտանգավոր քայլերի:

«Օգոստոսյան իրադարձությունները ցույց տվեցին Վրաստանին և նրա հարևաններին, որ Կովկասը մնում է Ռուսաստանի համար առաջնային կարևորության տարածաշրջան»,- նշում է Լազարիշվիլին:

Փորձագետները, սակայն, համոզված են, որ տարածաշրջանում ազդեցություն ձեռք բերելու համար «մեծ խաղը» դեռ հեռու է իր ավարտից:

Չնայած ընդդիմության բարձրացրած աղաղակին` Սահակաշվիլին, ըստ ամենայնի, դեռևս ամուր է նստած իշխանության ղեկին և իր կառավարությունը շարունակում է վայելել արևմուտքի աջակցությունը, այդ թվում` չորեքշաբթի օրն արված` 4,55 մլրդ ԱՄՆ դոլարի (3,5 մլրդ եվրո) չափով օգնության խոստումը:

Էներգակիրներով հարուստ Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը հոկտեմբերի 15-ին 2-րդ անգամ իր վերընտրվելն ապահովելուց հետո էլ պիտի կարողանա հավասարակշռված քաղաքականություն վարել Ռուսաստան-արևմուտք առճակատման իրողության պայմաններում: Ադրբեջանը հսկայական օգուտներ քաղեց արևմուտքի աջակցությունը վայելող խողովակաշարերի միջանցքից, որով Կասպից ծովի նավթն ու գազը տեղափոխվում են եվրոպական շուկաներ, բայց և կարողացավ շարունակել էներգետիկ համագործակցությունը Ռուսաստանի հետ:

Հայաստանը մնում է Ռուսաստանի ամենամեծ դաշնակիցը տարածաշրջանում. Հայաստանում տեղակայված է ռուսական գլխավոր ռազմական բազա, սակայն, միևնույն ժամանակ, Հայաստանը նաև ԱՄՆ արտաքին օգնության ամենախոշոր հասցեատերերից մեկն է` շնորհիվ ԱՄՆ-ի հայկական սփյուռքի:

Ըստ վերլուծաբաների` իր դիրքերը վերահաստատող Ռուսաստանին, ՆԱՏՕ-ի անդամ Թուրքիային և անկայուն Իրանին մոտ լինելու հանգամանքները խիստ կարևոր են դարձնում այս տարածաշրջանն` իր աշխարհաքաղաքական դիրքով, որը հնարավոր չէ անտեսել:

«Հարավային Կովկասի ռազմավարական կարևորությունն աճում է»,- ասել է Ստոքհոլմի «Կենտրոնական Ասիա և Կովկասի ինստիտուտ և մետաքսի ճանապարհի ուսումնասիրությունների ծրագիր» հետազոտական կենտրոնի տնօրենի տեղակալ Սվանտե Կորնելը:

«Խնդիրը 200 տարվա ռուսական տիրապետությունից հետո տարածաշրջանի ելքն է դեպի արտաքին աշխարհ: Խնդիրը Կասպից ծովի էներգետիկ պաշարներն արևմուտք փոխադրելն է: Խնդիրը անդրմայրցամաքային առևտրի հնարավորությունն է»: